مقدمه طبيعي شان است ولي در اقليت قابل توجهي از اضطراب شامل اختلال فوبي خاص اختلال اضطراب فراگير يا اختلال اضطراب صرف را برآورده كردند.

Transcript

1 مجله علوم پزشكي رازي دوره 20 شماره 3 آبان 392 مقاله پژوهشي ساختار عاملي فهرست زمينه يابي ترس كودكان- تجديدنظرشده عباس بخشيپور رودسري: دانشيار روانشناسي باليني دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي دانشگاه تبريز تبريز ايران. abbas_bakhshipour@yahoo.com *وهاب محمدپور: كارشناس ارشد روانشناسي باليني كودك و نوجوان دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي دانشگاه تبريز تبريز ايران (*نويسنده مسي ول). vm_psychology@yahoo.com مجتبي غلامزاده خادر: كارشناس ارشد روانشناسي باليني كودك و نوجوان دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي دانشگاه تبريز تبريز ايران. mojijill@yahoo.com فرناز فرشباف مانيصفت: كارشناس ارشد روانشناسي باليني كودك و نوجوان دانشكده علوم تربيتي و روانشناسي دانشگاه تبريز تبريز ايران. maneisefat@yahoo.co.in تاريخ دريافت: 9/9/2 تاريخ پذيرش: 9/2/2 چكيده زمينه و هدف: ترس هيجان مهمي است كه ميتواند براي ارتقا امنيت و بقا سازگارانه باشد يا با اثر بر روي كيفيت زندگي به صورت منفي ناسازگارانه باشد. هدف از مطالعه حاضر استخراج ويژگيهاي روان سنجي و ساختار عاملي نسخه تجديد نظر شده فهرست زمينهيابي ترس كودكان در نمونهاي از كودكان و نوجوانان ايراني بود. روش كار: نمونه نهايي مطالعه حاضر نمرات نسخه تجديد نظر شده فهرست زمينهيابي ترس كودكان 66 دانشآموز (32 پسر و 340 دختر) مقاطع ابتدايي راهنمايي و دبيرستان ايراني را شامل ميشود. سن دانشآموزان 8 تا 8 سال (ميانگين: 2/7 و انحراف استاندارد: 2/95) بود. آزمودنيها با استفاده از روش نمونهگيري خوشهاي از مدارس شهر تبريز انتخاب شدند و نسخه تجديد نظر شده فهرست زمينهيابي ترس كودكان را پر كردند. به منظور بررسي ساختار عاملي از شيوه اكتشافي و روش تحليل مو لفههاي اصلي با چرخش واريماكس استفاده شد. يافتهها: راه حل 7 عاملي براي %37/9 از واريانس كلي محاسبه شد و آيتمها بهتر از راه حلهاي ديگر بيانگر عوامل بودند. بنابراين راهحل 7 عاملي كه مناسبتر از راه حلهاي 5 و 6 عاملي بود انتخاب گرديد. ضريب پايايي از راه همساني دروني (ضريب آلفاي كرونباخ) 0/93 به دست آمد. نتيجهگيري: نتايج به دست آمده نشان داد كه نسخه تجديد نظر شده فهرست زمينهيابي ترس كودكان ابزار پايايي است. با افزايش سن شدت ترسها كاهش يافته است. شدت ترس با افزايش سن در پسرها كاهش و در دخترها افزايش يافته است. كليدواژهها: كودكان و نوجوانان تحليل عاملي ترس ويژگيهاي روانسنجي. مقدمه ترس يك هيجان مهم انسان هست كه ميتواند براي ارتقا امنيت و بقا سازگارانه باشد يا با اثر بر روي كيفيت زندگي به صورت منفي ناسازگارانه باشد ( و 2). ترس به عنوان واكنش طبيعي به تهديدهاي محيطي خاص خطر واقعي يا درك شده از قبيل تاريكي رعد و برق آب عميق قبرها و عنكبوتها محسوب ميشود. پژوهشگران نشان دادهاند كه ترسهاي طبيعي براي بقا افراد اساسي هستند و اين چنين ترسهايي براي كودكان كاركرد حفاظتي دارند (3). همزمان با بالا رفتن سن تغييرات در محتوي ترس تعداد و شدت ترس گرايش به كاهش خطي نشان ميدهد (4) و زنان تعداد و شدت بيشتري از سطوح ترس را نسبت به مردان گزارش مي كنند (5). در مطالعه اي در مورد جدي بودن ترسهاي دوران كودكي نشان داده شد كه با اينكه در اكثر موارد ترسهاي كودكان فقط بخشي از رشد طبيعي شان است ولي در اقليت قابل توجهي از كودكان (%22/8) ترسها ملاكهاي اختلال اضطراب شامل اختلال فوبي خاص اختلال اضطراب فراگير يا اختلال اضطراب صرف را برآورده كردند. بر اساس گزارش هاي والدين از شدت علاي م ترس كودكانشان نتايج مشابه به دست آمده است: %7/6 از كودكان ملاك كامل فوبي خاص را داشتند.(6) شافر واتكينز و برونهام در تحقيق خود به اين نتيجه رسيدند كه نوجوانان نسبت به كودكان به احتمال بيشتري در وضعيتي كه شامل سطوح پاييني از انواع ترسهاست قرار دارند و دخترها به طور معنيداري بيشتر از پسرها سطوح بالايي از انواع مختلف ترس ) هب عنوان مثال ترس حيوانات ترس از مرگ و خطر) را نشان مي دهند در حالي كه پسرها به طور معني داري به احتمال بيشتر سطوح پايين ترس را از ميان انواع ترسها نشان ميدهند (7).

2 69 ساختار عاملي فهرست زمينه يابي ترس كودكان... پژوهشگران در تحقيقات ميان فرهنگي دريافتهاند كه اين اظهارات ترس همگاني نيست. مثلا كودكان تا 3 ساله چيني تعداد و سطوح بالاتري از ترسها را نسبت به 7 تا 0 سالهها و 4 تا 7 سالهها گزارش كردند بر خلاف كودكان آمريكايي و استراليايي كه تعداد و سطوح ترس به صورت خطي با بالا رفتن سن كاهش يافته بود و نيز برخلاف كودكان نيجريهاي كه تعداد و سطوح ترس بيتوجه به سنشان مشابه بود. همچنين محتوي ترسها در فرهنگهاي مختلف متفاوت است. مقايسه ترسهاي كودكان 7 تا 7 سالهي آمريكايي استراليايي چيني و نيجريهاي نشان داده است كه پسران و دختران نيجريهاي تعداد و سطوح مشابهي از ترسها را گزارش كردند در حالي كه دختران آمريكايي استراليايي و چيني نسبت به پسران اين كشورها سطوح و تعداد بالاتري از ترسها را گزارش كردند (8). پركاربردترين ابزار براي ارزيابي ترس در كودكان و نوجوانان نسخه تجديدنظر شده زمينهيابي ترس كودكان Children-) Fear Survey Schedule for FSSC-R(Revised ميباشد (5). بر طبق مطالعات گوناگوني كه بر روي FSSC-R انجام گرفته 0 ترس شايع بين نوجوانان شامل: ) قادر نبودن به نفس كشيدن 2) تصادف با ماشين يا كاميون 3) حملات هوايي/ مورد حمله قرار گرفتن 4) سوختن در آتش 5) سقوط از مكانهاي بلند 6) وارد شدن دزد به خانه 7) زلزله 8) مرگ 9) بيماري و 0) مارها ميباشد (9-). پژوهشگران نشان دادهاند كه FSSC-R ابزار پايايي بر حسب ثبات دروني (با آلفاي كرونباخ حدود 0/90) و پايايي زماني (با همبستگي آزمون باز آزمون حدود 0/80) ميباشد. تحليل عاملي نشان داده كه FSSC-R شامل 5 عامل است: ترس از مرگ و خطر (مثل تصادف با كاميون يا ماشين) ترس از انتقاد و شكست (مثل احمق به نظر رسيدن) ترس از چيزهاي ناشناس (مثل رفتن به رختخواب در تاريكي) ترس از حيوانات كوچك (مثل مارها) و ترسهاي پزشكي (مثل تزريق آمپول توسط پرستار يا پزشك). مطالعات نشان دادهاند كه اين ساختار عاملي ميتواند به كودكان و نوجوانان در ايالات متحده آمريكا (5) استراليا (0) و انگليس () تعميم داده شود (5 و ). FSSC-R نسخهاي از FSSC سچرر و ناكامورا (2) است و ابزاري است كه در سال 960 ساخته شده است. اصلاحات النديك (5) عمدتا سادهسازي شكل پاسخها (مقياس 3 درجهاي جايگزين مقياس 5 درجهاي شد) به منظور افزايش اعتبار پرسش نامه با كودكان جوان و كودكان با توانايي هوشي محدود را شامل شد. به هر حال محتواي آيتمهاي باقيمانده بدون تغيير باقي ماند. النديك فهرست زمينهيابي ترس كودكان (FSSC-R) را با تغيير از مقياس 5 درجه اي به مقياس 3 درجه اي باز نگري كرد و نيز اينكه اين مقياس براي كودكان كوچك تر به خوبي كودكان جمعيتهاي باليني مناسب بود. مقياس تجديدنظر شده نشان داد كه از همساني دروني و اعتبار آزمون باز آزمون خوبي برخوردار است. علاوه بر اين نمرات FSSC-R به عنوان پيشبيني كننده نمرات ابزارهاي اندازهگيري اضطراب خود پنداره و مكان كنترل همبسته شدهاند. به منظور حمايت بيشتر از اعتبار FSSC-R النديك يك تحليل عاملي Analysis) (Factor مشترك را از استخراج عاملهاي اصلي مقياس به كار برده شده (27 =N) و چرخش واريماكس rotation) (varimax تكميل كرد. النديك يك محتوي 5 عاملي را نگه داشت كه براي 77 درصد از واريانس محاسبه شده بود. 5 عامل آن گونه كه در ادامه ميآيد مشخص شدند: ترس از شكست و انتقاد (مثل دست انداخته شدن و افتادن در امتحان) ترس از ناشناختهها (مثل مكانهاي بسته اتاقها يا صندوقهاي تاريك) ترس از آسيب يا حيوانات كوچك (مثل مارمولكها سلاحها) ترس از خطر و مرگ (مثل زلزلهها قادر نبودن براي تنفس كشيدن) و ترسهاي پزشكي (مثل تزريق توسط دكتر رفتن پيش دندانپزشك) (3). شر و راپورت (4) به اين علاقمند شدند كه چگونه ساختار عاملي به دست آمده براي كودكان قفقازي (سفيد پوست) آمريكايي با جمعيت متنوع نژادهاي فرهنگي مقايسه ميشود. آن ها FSSC-R را براي اينكه استفاده آن در هاوايي مناسب باشد بازنگري كردند و اين مقياس جديد فهرست زمينهيابي ترس كودكان هاوايي (FSSC-HI) را مجله علوم پزشكي رازي دوره 20 شماره 3 آبان 392

3 70 عباس بخشيپور رودسري و همكاران برروي 385 كودك 7 تا 6 ساله هاوايي اجرا كردند. آزمودنيها از 5 گروه مختلف نژادي آسيايي- آمريكايي (%33) بخش هاوايي (%2) فليپيني (%2) قفقازي (سفيد پوست) (%8) و نژادهاي مختلط (%26) بودند. با استفاده از تحليل عاملي آن ها يك راه حل 3 تا 8 عاملي را مشاهده كردند و فرض كردند كه راهحل 7 عاملي كه براي %36/ واريانس محاسبه شده است بهترين مفهوم براي دادهها است. شر و راپورت گزارش كردند كه سه عامل آن ها شامل ترس از خطر و مرگ ترس از ناشناختهها و ترس از حيوانات خيلي به عاملهاي نسخههاي قبلي FSSC شبيه است. سه عامل ديگرشان شامل آيتمهايي بود كه ترس از پيامدهاي اجتماعي پيشبيني شده ترس از پيامدهاي اجتماعي آزارنده و ترس از متفاوت بودن و برجسته بودن را نشان ميداد. سرانجام آن ها عاملي را يافتند كه نگرانيهاي عمومي كودكان را نشان ميداد. شر و راپورت نشان دادند كه عامل نگرانيها با 7 عامل مختلف تحقيقات قبلي مرتبط بود كه بيثباتي آيتمهايي كه به اين عامل گرايش دارند را منعكس كرد. موريس و النديك (3) وقتي كه اين مقياس را بر روي نمونهاي از 55 كودك و نوجوان 2 تا 9 ساله بلژيكي اجرا كردند اطلاعات اضافي را درباره ويژگيهاي روان سنجي FSSC-HI فراهم كردند. آن ها تحليل عاملي مولفه هاي اصلي analysis) (principal components factor را با چرخش اوبليمين rotation) (Direct oblimin انجام دادند. آن ها هم راهحل 5 عاملي و هم راهحل 7 عاملي را حفظ كردند و متوجه شدند كه راهحل 5 عاملي از لحاظ مفهومي به راهحلي كه در FSSC-R گزارش شده و راهحل 7 عاملي به راهحلي كه به وسيله شر و راپورت (4) گزارش شده شبيه است. پنج مورد از عاملها (ترس از خطر و مرگ ترس از ناشناختهها ترس از حيوانات ترسهاي اجتماعي آزارنده و ترسهاي اجتماعي پيشبيني شده) خيلي شبيه بود اما دو عامل از لحاظ مفهومي متفاوت بود. كه ترسهاي موقعيتي و دارويي و ترس از عملكرد مدرسهاي را شامل ميشد. موريس و النديك (5) با انجام دادن تحليلهاي عاملي تاييدي analysis) (Confirmatory factor مشخص كردند كه مدلهاي 5 عاملي و 7 عاملي به نسبت برابري براي دادهها مناسب هستند. آن ها نتيجه گرفتند كه مدلهاي 5 و 7 عاملي اصولا در منابع عامل ترس از شكست و انتقاد فرق دارند. با اين وجود آنها نشان دادند كه راهحل 5 عاملي با نتايج مطالعات قبلي قابل مقايسه است و بنابراين براي انجام تحقيق ميان فرهنگي مناسبتر است. مطالعات تحليل عاملي ترسهاي خود گزارشي كودكان و نوجوانان در آمريكا انگليس و استراليا به راهحل 5 عاملي مشابهي اشاره كردهاند و شامل مو لفههاي ترس از خطر و مرگ (مثل آتش تصادف با ماشين يا كاميون) ناشناختهها (تاريكي اشباح) شكست و انتقاد (نمرات پايين تنبيه شدن) آسيب جزيي و حيوانات كوچك (بريدگي مارمولكها) و موقعيتهاي پزشكي (دندان پزشك و پزشكها) ميشود( و 7 ). اعتبار روانسنجي قابل قبولي براي خرده مقياسهاي اين عوامل مشاهده شده است. با اين حال مطالعات ساختار عاملي ترسهاي خود گزارشي كودكان آفريقايي- آمريكايي و قفقازي- آمريكايي مقيم اوهايو (8) و كودكان آسيايي قفقازي فيليپيني و بومي هاوايي مقيم در اوهايو (4) محدوديتهايي را در تعميم دهي راهحل 5 عاملي در ميان گروههاي اقليت آشكار كردند.(3) هدف از مطالعه حاضر استخراج ويژگيهاي روان سنجي و ساختار عاملي FSSC-R در نمونهاي از كودكان و نوجوانان ايراني بود و 2 سو ال مطرح شد : FSSC- ساختار عاملي استفاده شده براي نمرات (A) (B) نمونه كودكان و نوجوانان ايراني چيست R شدت ترس در پسرها و دخترها و در مقاطع تحصيلي مختلف چگونه است روش كار پژوهش حاضر يك طرح غير آزمايشي از نوع تحليل عاملي است. مجلهعلوم پزشكي رازي دوره 20 شماره 3 آبان 392

4 7 ساختار عاملي فهرست زمينه يابي ترس كودكان... نمونه نهايي مطالعه حاضر نمرات FSSC-R 66 دانشآموز (32 پسر با ميانگين سني 2/8 انحراف استاندارد 2/92 و 340 دختر با ميانگين سني 2/7 انحراف استاندارد 2/99) مقاطع ابتدايي (8 تا سال) راهنمايي (2 تا 4 سال) و دبيرستان (5 تا 8 سال) ايراني را شامل ميشود. سن دانشآموزان 8 تا 8 سال (ميانگين: 2/7 و انحراف استاندارد: 2/95) بود. آزمودنيها با آيتمها عوامل و عامل : ترس از خطر و مرگ 73- تروريستها 20- بمباران هوايي- مورد حمله قرار گرفتن 58- سقوط از جاهاي بلند 34- سوختن در آتش 26- دزد وارد خانه مان شدن 59- برق گرفتن 8- خرسها يا گرگها 4- تصادف با ماشين يا كاميون 76- قادر نبودن به نفس كشيدن 52- نگاه سگه يا بدجنس يا غريبه 72- زلزله - مارها 70- گرفتن ميكروب يا بيماريه يا جدي 0- گم شدن در مكان غريب 32- سلاحها 9- مرگ يا افراد مرده 56- آبه يا عميق يا اقيانوس 33- شركت در مبارزه 35- صدمه خوردن يا زخمي شدن 37- طوفان و رعد و برق 5- فرستاده شدن پيش مدير 67- فيلمه يا مرموز 77- نيش خوردن توسط زنبور عامل 2: ترس از شكست و انتقاد 3- مورد انتقاد والدين قرار گرفتن 48- مورد انتقاد ديگران قرار گرفتن 63- مجبور شدن براي پوشيدن لباسهايي كه متفاوت از ديگران است 44- مشاجره با والدينم 64- تنبيه شدن به وسيله پدرم 66- اشتباه كردن 40- شكست در امتحان 5- احمق به نظر رسيدن 29- مردود شدن 4- گرفتن بيماري در مدرسه 24- مورد آزار قرار گرفتن 38- مجبور شدن براي خوردن برخي غذاهايي كه دوست ندارم 43- بازيه يا خشن در طول زنگ تفريح 65- مجبور شدن براي ماندن در مدرسه بعد از تعطيل شدن 46- مجبور شدن براي از بر خواني 3- تنبيه شدن توسط مادر جدول - تحليل مو لفههاي اساسي با چرخش واريماكس براي مدل 7 عاملي.FSSC-R بار عاملي 0/674 0/650 0/627 0/623 0/68 0/67 0/586 0/580 0/568 0/567 0/562 0/54 0/489 0/46 0/457 0/442 0/436 0/400 0/376 0/328 0/32 0/306 0/304 0/544 0/53 0/52 0/5 0/492 0/473 0/454 0/43 0/428 0/44 0/407 0/40 0/367 0/36 0/353 0/39 آيتمها عوامل و بار عاملي 0/66 0/626 0/608 0/573 0/566 0/483 0/437 0/344 0/336 0/63 0/607 0/538 0/483 0/478 0/476 0/457 0/423 0/400 0/398 0/32 0/306 0/304 0/696 0/669 0/65 0/602 0/602 0/532 0/508 0/38 0/685 0/633 0/605 0/50 0/348 0/676 0/630 0/6 0/557 عامل 3: آگورافوبيا 75- مكانه يا تاريك 60- رفتن به رختخواب در تاريكي 7- مكانه يا بسته 45- اتاقها يا محيطه يا بسته تاريك 62- تنها بودن 53- قبرستانها 57- كابوسه يا شبانه 74- آسانسور 49- نگاه افراد غريبه عامل 4: ترس از نا شناختهها 6- سوار قطار شدن 2- صحبت كردن با تلفن 36- در جمع بزرگي بودن 9- براي اولين بار كسي را ديدن 7- تنها ماندن در خانه با خواهر 23- جاهاي بلند مثل كوه 2- سوار اتوبوس يا ماشين شدن 3- راه آهن مرتفع و پيچ و خم دار تفريحگاه 55- اصلاح كردن مو 69- انجام دادن كارهاي تازه 7- اشياي تيز و برنده 50- ديدن خون 27- پرواز با هواپيما عامل 5: ترس از حيوانات كوچك 47- مورچه يا سوسك 25- عنكبوتها 78- كرمها و حلزونها 4- مارمولكها 79- موشها -30 پرندگان و خفاشها 39- گربهها 6- اشباح و ارواح عامل 6 : ترسهاي پزشكي 22- رفتن به دندانپزشك 2- آمپول خوردن به وسيله دكتر يا پرستار 5- رفتن پيش دكتر 8- بيمارستان رفتن 6- سوار آمبولانس شدن عامل 7: ترس از عملكرد تحصيلي 54 -گرفتن كارنامه 80- امتحان گرفتن - امتحان شفاهي 28- صدا زده شدن توسط معلم كودكان ه يا مجله علوم پزشكي رازي دوره 20 شماره 3 آبان 392

5 72 عباس بخشيپور رودسري و همكاران استفاده از روش نمونهگيري خوشهاي از مدارس شهر تبريز انتخاب شدند. بدين ترتيب كه از 5 ناحيه آموزش و پرورش شهر تبريز يك ناحيه انتخاب شد. از ناحيه انتخاب شده مدرسه دخترانه و مدرسه پسرانه در هر مقطع تحصيلي انتخاب شد و كلاس از هر سال تحصيلي از مدارس انتخاب شده براي جمعآوري دادهها انتخاب گرديد و پرسش نامهها براي گردآوري دادهها در اختيار دانشآموزان قرار گرفت. نمونه اوليه شامل 730 آزمودني بود كه 69 پرسش نامه به علت بي پاسخ بودن اكثر سو الات كنار گذاشته شد و دادههاي 66 آزمودني تحليل شد. در اين تحقيق از نسخه تجديدنظر شده فهرست زمينهيابي ترس كودكان (FSSC-R) استفاده شد. اين پرسش نامه يك ابزار اندازهگيري خود گزارشي است كه ميتواند به صورت فردي يا گروهي بر روي كودكان و نوجوانان اجرا شود. در بالاي پرسش نامه عنوان پرسش نامه خود ميزان سنجي درج شده است و شرح داده شده كه ليستي از محركها و چيزهايي كه برخي مردم را ميترساند آورده شده و آن ها بايد كلماتي را كه بهترين توصيف از مقدار ترسشان است را علامت بزنند و اينكه پاسخهاي درست و نگران كنندهاي وجود ندارد. اين فهرست 80 آيتم از محركهاي ترسناك را شامل ميشود و از آزمودنيها خواسته ميشود كه ميزان ترسشان از هر آيتم را با انتخاب يكي از سه گزينه هرگز ( نمره) گاهي اوقات (2 نمره) و اكثر اوقات (3 نمره) مشخص كنند. پايايي اين آزمون از طريق ضريب آلفاي كرونباخ 0/93 به دست آمد (3). جدول - 2 پايايي عوامل بدست آمده از طريق ضريب آلفاي كرونباخ. خرده مقياسها خطر و مرگ شكست و انتقاد آگورافوبيا ناشناخته حيوانات كوچك پزشكي عملكرد تحصيلي درصد واريانس α 0/90 0/76 0/78 0/73 0/82 0/69 0/66 0/53 5/34 4/02 4/87 4/86 3/3 3/6 يافتهها در مطالعه حاضر براي تعيين اينكه آيا راه حل 5 عاملي كه در مطالعات پيشين بر روي FSSC-R انجام گرفته مطلوب است يا نه و اينكه كدام راهحل مناسبتر است ابتدا تحليل مو لفههاي اصلي 5 عاملي با چرخش واريماكس انجام گرفت. راهحل 5 عاملي براي %33 از واريانس كلي محاسبه شد. سپس يك راه حل 6 عاملي محاسبه گرديد كه براي %35 از واريانس كلي محاسبه شد. راه حل 7 عاملي براي %37/9 از واريانس كلي محاسبه شد و آيتمها بهتر از راه حل 6 عاملي بيانگر عوامل بودند. بالاتر از 7 عامل نيز بررسي شد ولي از آنجاييكه راهحل 7 عاملي مناسبتر از راه حلهاي ديگر بود انتخاب گرديد. در تحليل دادهها نخست قابليت تحليل عاملي از طريق كفايت نمونهگيري كايزر ماير- اولكين (KMO) و آزمون كرويت بارتلت بررسي شد. نتيجه KMO برابر با 0/92 بود و آزمون بارتلت نيز از لحاظ آماري معنادار (0/000> p 6492=χ²) بود و نشان ميدهد كه ماتريس همبستگي دادهها در جامعه صفر نيست و بنابراين عامل يابي قابل توجيه است. سپس به منظور بررسي ساختار عاملي FSSC-R از شيوه اكتشافي و روش تحليل 7 0/2 0/33 0/25 0/29 0/24 0/ جدول - 3 همبستگي عوامل براي راهحل 7 عاملي با چرخش واريماكس.خرده مقياسها 6 0/4 0/36 0/4 0/36 0/37 5 0/60 0/44 0/5 0/35 4 0/26 0/30 0/4 0/6 0/52 0/59. خطر و مرگ 2. شكست و انتقاد 3. آگورافوبيا 4. ناشناخته 5. حيوانات كوچك 6. پزشكي 7. عملكرد تحصيلي مجلهعلوم پزشكي رازي دوره 20 شماره 3 آبان 392

6 73 ساختار عاملي فهرست زمينه يابي ترس كودكان... مو لفههاي اصلي با چرخش واريماكس استفاده شد. مادههايي مشمول يك عامل شدند كه وزن 0/30 يا بيشتر داشتند. جدول وزن هاي عاملي هر يك از ماده ها را بعد از چرخش واريماكس نشان ميدهد. در جدول 2 پايايي خرده مقياسها آورده شده كه بيشترين پايايي مربوط به عامل ترس از خطر و مرگ (عامل ) و كمترين پايايي مربوط به عامل ترس از عملكرد تحصيلي (عامل 7) است. در جدول 3 همبستگي دروني ميان عوامل مختلف آورده شده است. ضريب همبستگي مثبت بالايي (0/0>p) بين نمرات همه خرده مقياسها مشاهده شد. جدول - 4 شدت ترس بر اساس جنسيت و درجه تحصيل Mean± SD تعداد گروه همه آزمودنيها پسر دختر مقطع ابتدايي پسر دختر مقطع راهنمايي پسر دختر مقطع دبيرستان پسر دختر خرده مقياسها در جدول 4 شدت ترس براي همه آزمودنيها و مقاطع تحصيلي و دو جنس نشان داده شده است. انحراف استاندارد نمره شدت كلي (24/34) و ميانگين نمرات شدت كلي (43/) به دست آمد. ميانگين و انحراف استاندارد نمرات هر يك از خرده مقياس ها در جدول 5 بر اساس جنسيت (براي همه آزمودنيها براي پسرها و دخترها) و در جدول 6 بر اساس مقاطع تحصيلي آورده شده است. بحث و نتيجه گيري هدف از اين مطالعه استخراج ويژگيهاي روانسنجي و ساختار عاملي FSSC-R در نمونهاي از كودكان و نوجوانان ايراني بود و نتيجه به دست آمده نشان داد كه FSSC-R ابزار پايايي است و ضريب پايايي از راه همساني دروني (ضريب آلفاي كرونباخ) 0/93 به دست آمد كه با تحقيق النديك و همكاران () و ملون و همكاران (9) همسو و سازگار است. نتايج راه حلهاي 4 تا 7 عاملي براي تعيين اينكه كدام راه حل بهتر است بررسي شد و راه حل 7 عاملي بيشترين معناداري را نشان داد و براي 37/9 درصد از واريانس مورد محاسبه قرار گرفت. از ميان 7 عامل به دست آمده آيتمهاي 5 عامل مشابه عوامل به دست آمده از نمونه يوناني (9) بود و عامل ترس از خطر و مرگ و عامل ترس از حيوانات كوچك همانند نمونه يوناني در عوامل و 5 بارگيري شدند و آيتمهاي 2 عامل ترس از مكانهاي بسته و ترس از ناشناختهها كاملا متفاوت از نمونه يوناني بود. در عامل (ترس از خطر و مرگ) 9 آيتم مشابه آيتمهاي عامل ترس از خطر و مرگ در تحقيق ملون و همكاران (9) بود و آيتم 49 نگاه افراد غريبه در عامل ترس از مكانهاي بسته و آيتم 50 ديدن خون در عامل ترس از ناشناختهها بار گرفت. 4 آيتم از آيتمهاي عامل 2 (ترس از شكست و انتقاد) مشابه آيتمهاي عامل ترس از شكست و انتقاد در تحقيق ملون و همكاران (9) بود و آيتم 5 فرستاده شدن پيش مدير و آيتم 33 شركت در مبارزه در عامل ترس از خطر و مرگ بار گرفت. آيتمهايي كه در زير عوامل ترس از مجله علوم پزشكي رازي دوره 20 شماره 3 آبان /34±43/ 22/62±44/9 25/94±4/ 22/9±45/0 22/26±52/3 20/±38/6 27/3±43/5 27/80±39/5 26/25±47/8 23/74±40/4 22/87±30/2 20/43±49/9 جدول - 5 ميانگين و انحراف استاندارد نمرات خرده مقياسها بر اساس جنسيت خطر و مرگ شكست و انتقاد آگورافوبيا ناشناخته حيوانات كوچك پزشكي عملكرد تحصيلي تعداد همه آزمودنيها Mean± SD 0/0±48/96 5/62±27/7 پسرها Mean± SD 0/53±47/83 6/34±29/2 دخترها Mean± SD 9/45±49/9 5/34±2/0 4/48±4/8 4/22±7/5 3/95±8/6 2/47±8/ /96±7/ /47±5/9 3/96±8/2 4/30±4/4 2/49±7/9 /96±7/ 32 4/40±4/6 4/76±7/5 3/96±8/4 2/48±8/0 /97±7/4 66

7 74 عباس بخشيپور رودسري و همكاران 7 6/7 /90 8/0 /92 مقطع ابتدايي مقطع راهنمايي درجه تحصيلي 2 جدول 6- ميانگين و انحراف استاندارد نمرات خرده مقياسها بر اساس درجات تحصيلي. 4 3 عاملها تعداد /9 2/36 8/4 2/74 5 4/4 3/84 4/8 4/88 8/7 3/89 8/ 3/87 7/ 4/5 6/0 4/30 29/2 5/79 30/3 6/58 50/8 8/96 47/7 /2 Mean SD Mean SD آگورافوبيا و ترس از ناشناختهها بار گرفته بودند كاملا متفاوت از آيتمهاي بار گرفته شده در عوامل مذكور در تحقيق ملون و همكاران (9) بودند. 8 آيتم از عامل ترس از حيوانات كوچك و 5 آيتم از عامل ترسهاي پزشكي مشابه آيتمهاي عوامل ذكر شده در تحقيق ملون و همكاران (9) بود. 4 آيتم از عامل ترس از عملكرد تحصيلي مشابه آيتمهاي عوامل ذكر شده در تحقيق يونان بود و آيتم 69 انجام كارهاي تازه در عامل ترس از ناشناختهها و آيتم 46 مجبور شدن براي از برخواني در عامل ترس از شكست و انتقاد بار گرفت. از 80 آيتم 2 آيتم 42 مجبور شدن براي رفتن به مدرسه و 68 آژير بلند در ميان عوامل بار نگرفتند. بيشترين همبستگي بين خرده مقياس ترس از خطر و مرگ با خرده مقياس آگورافوبيا (0/6) و كمترين همبستگي بين ترس از خطر و مرگ و ترس از عملكرد تحصيلي (0/2) به دست آمد كه همبستگي پايين به دست آمده بين 2 عامل مذكور با تحقيق ملون و همكاران (9) همسو است. همچنين بيشترين همبستگي بين شدت كلي ترس و خرده مقياس خطر و مرگ و كمترين همبستگي بين شدت كلي و خرده مقياس ترس از عملكرد تحصيلي به دست آمد. نتيجه ديگر به دست آمده نشان داد كه با افزايش سن شدت ترسها كاهش يافته است و شدت ترس با افزايش سن در پسرها كاهش و در دخترها افزايش يافته است كه همسو با تحقيق شافر واتتكينز و برونهام (7) است كه به اين نتيجه رسيدند كه نوجوانان نسبت به كودكان به احتمال بيشتري در وضعيتي كه شامل سطوح پاييني از انواع ترسها است قرار دارند و دخترها به طور معنيداري بيشتر از پسرها سطوح بالايي از ترس از انواع مختلف ترس را نشان ميدهند. در مقطع ابتدايي (8 تا سال) شدت كلي ترس در پسرها بيشتر از دخترها بود درحاليكه در تحقيقات سيموس (20) و ملون و همكاران (9) برعكس بود. در مقاطع راهنمايي (2 تا 4 سال) و دبيرستان (5 تا 8 سال) شدت كلي ترس در دخترها بيشتر از پسرها بود. در خرده مقياسهاي ترس از خطر و مرگ حيوانات كوچك پزشكي و عملكردهاي تحصيلي شدت كلي ترس در دخترها بيشتر از پسرها و در خرده مقياسهاي شكست و انتقاد آگورافوبيا و ناشناختهها شدت كلي ترس در پسرها بيشتر از دخترها بود در حالي كه در تحقيقات سيموس (20) و ملون و همكاران (9) در تمامي خرده مقياسها نمرات شدت كلي ترس در دخترها بيشتر از پسرها بود. ميانگين انحراف استاندارد نمره شدت كلي (24/34) به دست آمده در پژوهش حاضر شبيه به نمرات FSSC-R كودكان استراليايي آمريكايي (25/46) () كودكان چيني (26/32) (8) و كودكان يوناني (26/06) (9) ميباشد. ميانگين نمرات شدت كلي (43/) به دست آمده از نمرات كودكان استراليايي آمريكايي (33/79) و چيني (38/33) بالاتر و شبيه نمره ميانگين شدت گزارش شده توسط سيموس (42/59) (20) و كودكان يوناني (43/0) (9) ميباشد. شدت كلي ترس در خرده مقياسهاي خطر و مرگ آگورافوبيا ناشناختهها در مقطع ابتدايي بيشتر از دو مقطع ديگر بود و خرده مقياسهاي ترس از شكست و انتقاد پزشكي و عملكرد تحصيلي در مقطع راهنمايي بيشتر و خرده مقياس ترس از حيوانات كوچك در مقطع دبيرستان بيشتر از دو مقطع ديگر بود. به طور كلي تحقيق حاضر بر ويژگيهاي مناسب روان سنجي FSSC-R دلالت دارد و از مجلهعلوم پزشكي رازي دوره 20 شماره 3 آبان 392

8 75 ساختار عاملي فهرست زمينه يابي ترس كودكان Burnham JJ, Gullone E. The Fear Survey Schedule for Children II: a psychometric investigation with American data. Behav Res Ther. 997; (35): Ollendick TH. Reliability and validity of the Revised Fear Survey Schedule for Children(FSSC-R). Behav Res Ther. 983; 2: Muris P, Merckelbach H. How serious are common childhood fears? II. The parent s point of view. Behav Res Ther. 2000; (38): Schaefer BA, Watkins MW, Burnham JJ. Empirical fear profiles among American youth (electronic version). Behav Res Ther. 2003; (4): Ollendick TH, Yang B, King NJ, Dong Q, Akande A. Fears in American, Australian, Chinese, and Nigerian children and adolescents: a cross-cultural study. J Child Psychol Psychiatry. 996; (37): Ollendick TH, King NJ. Fears and their level of interference in adolescents. Behav Res Ther. 994; (32): Ollendick TH, King NJ, Frary RB. Fears in children and adolescents: reliability and generalizability across gender, age, and nationality. Behav Res Ther. 989; (27): Ollendick TH, Yule W, Ollier K. Fears in British children and their relationship to manifest anxiety and depression. J Child Psychol Psychiatry. 99; (32): Scherer MW, Nakamura CY. A Fear Survey Schedule for Children (FSS-FC): a factor analytic comparison with manifest anxiety (CMAS). Behav Res Ther. 968; (6): Fisher AB, Schaefer BA, Watkins MW, Worrell FC, Hall TE. The factor structure of the Fear Survey Schedule for Children-II in Trinidadian children and adolescents. Anxiety Disord. 2006; (20): Shore GN, Rapport Mark D. The Fear Survey Schedule for Children-Revised (FSSCHI): ethnocultural variations in لحاظ ساختار عاملي نيز از مدل 7 عاملي حمايت ميكند و نشان داد كه با افزايش سن از شدت ترسها كاسته ميشود و دخترها در مقايسه با پسرها شدت ترس بيشتري را با افزايش نشان ميدهند. نتايج پژوهش حاضر اطلاعات مهمي در خصوص شدت و شيوع انواع ترسها بر اساس سن و جنسيت به دست ميدهد و يافتههاي آن ميتواند مورد استفاده متخصصين امر به ويژه روانشناسان روانپزشكان پزشكان و مشاوران مدرسه قرار گيرد. در مورد محدوديتهاي پژوهش بايد اشاره كرد كه با توجه به تنوع فرهنگي موجود در كشور ما ساختار عاملي اين پرسش نامه در فرهنگ هاي مختلف و با نمونههاي گسترده تري بايد مورد بررسي قرار گيرد. تقدير و تشكر بدين وسيله نويسندگان اين مقاله بر خود لازم ميدانند از زحمات مسي ولان آموزش و پرورش شهر تبريز و تمامي معلماني كه در گردآوري دادهها همكاري نمودهاند كمال تشكر و قدرداني را نمايند. مجله علوم پزشكي رازي دوره 20 شماره 3 آبان 392 منابع. Ginsburg GS, Walkup JT. Specific phobia. In: Ollendick TH, March JS, (Eds.), Phobic and anxiety disorders in children and adolescents: A clinician s guide to effective psychosocial and pharmacological interventions. New York: Oxford University Press; Pickersgill MJ, Valentine JD, May R, Brewin CR. Fears in mental retardation. Part : Types of fears reported by men and women with and without mental retardation. Adv Behav Res Ther. 994; (6): Morris RJ, Kratochwill TR. Childhood fears and phobias. In Morris RJ, Kratochwill TR, (Eds.). The practice of child therapy. Boston, MA: Allyn and Bacon;

9 76 عباس بخشيپور رودسري و همكاران children s fearfulness. J Anxiety Disord. 998; (2): Muris P, Ollendick TH. The assessment of contemporary fears in adolescents using a modified version of the Fear Survey Schedule for Children- Revised. J Anxiety Disord. 2002; (6): Gullone E, King NJ. Psychometric evaluation of a revised fear survey schedule for children and adolescents. J Child Psychol Psychiatry. 992; (33): McCathie H, Spence SH. What is the Revised Fear Survey Schedule for Children measuring? Behav Res Ther. 99; (29): Neal AM, Lilly RS, Zakis S. What are African-American children afraid of? J Anxiety Disord. 993; (7): Mellon R, Koliadis EA, Paraskevopoulos TD. Normative development of fears in Greece: Selfreports on the Hellenic Fear Survey Schedule for Children. Anxiety Disord. 2004; (8): Simos G. Childhood fears: developmental and transcultural perspectives. Thessaloniki: University Studio Press (in Greek) مجلهعلوم پزشكي رازي دوره 20 شماره 3 آبان 392

10 Original Article The factor structure of the fear survey schedule for children-revised Abbas Bakhshipour Roudsari, PhD. Associate Professor of Psychology, School of Education and Psychology, University of Tabriz, Tabriz, Iran. *Vahab Mohammadpour, M.Sc., School of Education and Psychology, University of Tabriz, Tabriz, Iran (*Corresponding author). Mojtaba Gholamzedeh Khader, M.Sc., School of Education and Psychology, University of Tabriz, Tabriz, Iran. Farnaz Farshbaf Manisefat, M.Sc., School of Education and Psychology, University of Tabriz, Tabriz, Iran. Abstract Background: Fear is an important emotion that can be adaptive to promote security and survival or to be negatively maladaptive with effect on the quality of life. The aim of the present study was extracting psychometrics features and factor structure of the Fear Survey Schedule for Children revised in sample of Iranian children and adolescents. Methods: The present study included the FSSC-R scores for 66 Iranian students (32 boys & 340 girls) in primary, guidance and high school sections. Student s ages was 8 to 8 years (mean: 2.74 and the standard deviation: 2.95). Participants were selected using cluster sampling of schools in Tabriz and filled FSSC-R To investigate the factor structure, exploration method and principal components analysis with varimax rotation were used. Results: Seven-factor solution was calculated for the 37.9% of the total variance and items represented the factors better than other solutions. Therefore, seven-factor solution which was more appropriate than 5 and 6 factor solutions was chosen. Reliability coefficient by internal consistency (Kronbach's alpha coefficient), was Conclusions: The results showed that the FSSC-R is a reliable instrument. Fear intensity is reduced with increasing age. Fear intensity is decreased in boys and increased in girls with increasing age. Keywords: Adolescents and children, Factor analysis, Fear, Psychometric features Razi Journal of Medical Sciences Vol. 20, No. 3, Oct-Nov